Page 250 - Mart

S ğlık haber

Boğaziçi Üniversitesi

Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü’nden

Öncü Araştırma

Zihinsel hastalıkların genetik mekanizması araştırılıyor. TÜBİTAK 1001-Bilimsel ve Teknolojik
Araştırma Projelerini Destekleme Programı kapsamında Boğaziçi Üniversitesi’nden desteklenen
projeler arasında yer alan “Zihinsel Engellilik (Id) Drosophila Modellerinin Oluşturulması”
başlıklı çalışma Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Arzu Çelik Fuss
tarafından yürütülüyor. Fuss, meyve sinekleri üzerinde araştırmalar yaparak insanlarda genlerin
mutasyonlarıyla oluşan zihinsel hastalıkların mekanizmalarını anlamaya ve bu doğrultuda tedavi
yöntemleri geliştirilmesine yönelik Türkiye’de öncü bir çalışma yürütüyor.

Boğaziçi Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölü- bulunmuş iki gen üzerine odaklanıp onların mekanizmalarını
mü öğretim üyesi Arzu Çelik Fuss, “Sinek genomuyla insan çözmek için çalışmalarımız başladı. Proje kapsamında deney-
genomunu karşılaştırdığımızda hastalık genlerinin yüzde 75’inin ler yüksek lisans ve doktora sonrası araştırmacılardan oluşan
korunduğunu görmekteyiz. Diğer bir deyişle hastalık genleri- bir ekip tarafından Boğaziçi Üniversitesi’nde yapılıyor. Tah-
nin kopyaları her iki canlı türünde de mevcut. Bu da insanları ran Sosyal Refah ve Rehabilitasyon Bilimleri Üniversitesin-
ve sinekleri karşılaştırmaya olanak sağlıyor” dedi. deki Genetik Araştırma Merkezi de bilgi desteği sağlıyor.’’
Meyve sineği model organizmasını kullanarak sinir siste- Doç. Dr. Arzu Çelik Fuss, şimdiye kadar meyve sineğinde
mi gelişimini moleküler ve genetik düzeyde inceleyen Doç. yapılan zihinsel hastalık modelleri arasında Fragile X sendro-
Dr. Arzu Çelik Fuss, ayrıca meyve sineğini kullanarak nöroge- mu ve Angelman sendromu bulunduğunu dile getirerek, şöyle
netik hastalık modelleri geliştirmeyi hedefl iyor. 2008 yılı Tür- devam etti: “Sinek genomuyla insan genomunu karşılaştırdı-
kiye Bilimler Akademisi Genç Bilim İnsanı Ödülü ve Avrupa ğımızda hastalık genlerinin yüzde 75’inin korunduğunu gör-
Moleküler Biyoloji Organizasyonu Yerleştirme Ödülü sahibi mekteyiz. Diğer bir deyişle hastalık genlerinin kopyaları her
olan Arzu Çelik Fuss, TÜBİTAK 1001 programı kapsamında iki canlı türünde de mevcut. Bu da insanları ve sinekleri kar-
desteklenecek yeni projesi hakkında bilgi verdi. şılaştırmaya olanak sağlıyor. Çalışmalarımda meyve sineğini
TÜBİTAK 1001 PROGRAMINDAN seçtim çünkü hakkında artık epey bilgimiz var.
Sineklerin model organizmaların kullanılmasının temel
DESTEK ALDIK sebepleri, genomu dizilenmiş, kromozom sayıları az, hızlı
Meyve sineği modelini kullanarak genetik bozuklukların üremeleri, idamelerinin nispeten kolay ve ekonomik olması.
hastalıklara yol açma sebepleri konusunda İran’da destekle- Diğer bir sebep ise genetik fonksiyonel yaklaşımların çokluğu
nen zihinsel engellilik projesiyle ilgili çalıştığını anlatan Fuss, ve çeşitliliği ile mutasyon yaratımının kolaylığı. Meyve sine-
şu bilgileri aktardı: “İran’da da akraba evliliği oranı Türki- ğinde mevcut genetik yaklaşımlarla istediğiniz belli bir hüc-
ye’deki gibi yüksek. Zihinsel engelliliğe sahip pek çok gen reyi veya dokuyu mutasyona uğratabiliyorsunuz ve böylece
keşfedildi ama bu genlerin engelliliğe nasıl yol açtığına dair incelemelerinizi ilgilendiğiniz dokuda yapabiliyorsunuz. Bun-
bir bilgi boşluğu mevcuttu. Biz bu boşluğu doldurmak ve yeni ların yanı sıra meyve sineğinde beyin ve sinir sistemi çalışma-
bulunan genlerin hastalığa sebep olma mekanizmalarını anla- ları için çok sayıda araç geliştirilmiştir ve daha karmaşık biliş-
mak için araştırmalarımızı sürdürüyoruz. Bu aşamada TÜBİ- sel davranışları, en önemlisi öğrenmeyi ve belleği test etmek
TAK 1001 programından destek aldık ve meyve sineklerinde için birçok fırsat sunuyor.’’

248 / Mart 2020